Jeżyce utracone - Zajezdnia przy Gajowej cz. II

Po dłuższej przerwie kontynuuję historię zajezdni zakończoną w poprzednim poście w roku 1924. Jak już wcześniej wspomniałem niektóre określenia w tekście odnoszą się do okresu bezpośrednio przed rozbiórką obiektu a więc przed 2010r.

W 1925 roku Poznańska Kolej Elektryczna zaczęła zagospodarowywać teren między ulicami Sienkiewicza i Zwierzyniecką, od wschodu przylegający do istniejącej hali zajezdniowo-warsztatowej, a od zachodu do przedłużenia ul. Prusa.

Rozbudowano wtedy halę główną i umieszczono w niej stolarnię, kuźnię z warsztatem mechanicznym i zajezdnię tramwajową. Zmodernizowana hala miała długość ok. 140 m i taką pozostała do czasów teraźniejszych, przed rozbiórką oczywiście. W tym okresie zbudowano także tory wyjazdowe dla tramwajów na ul. Zwierzyniecką, dzięki czemu cały obiekt stał się częściowo przelotowy, i rozbudowano tory odstawcze.

Po uruchomieniu komunikacji autobusowej w mieście w 1927 roku wybudowano na terenie zajezdni garaż na 16 autobusów. W latach 1928-29 na nowym gruncie, przylegającym od strony ul. Zwierzynieckiej do głównej hali zajezdniowo-warsztatowej, wybudowano nowy garaż autobusowy z 36 stanowiskami postojowo-naprawczymi, a garaż z 1927 roku przeznaczono na warsztat samochodowy.

Około 1928 roku postawiono odrębny budynek odlewni metali kolorowych, a rok później wybrukowano podwórze przy nowym garażu autobusowym.

W 1936 roku Poznańska Kolej Elektryczna nabyła kolejny fragment gruntu między ulicami: Zwierzyniecką, Kraszewskiego i Sienkiewicza, przylegający do dotychczasowych terenów. W ten sposób zajezdnia zajęła prawie całą przestrzeń w kwartale ulic i osiągnęła obecne rozmiary.

Rozmieszczenie wszystkich budynków i torów na terenie zajezdni przedstawia plan z końca XXw.

Rozebrano wówczas część hali głównej (nad obecnymi torami 4-7), a w jej miejscu wybudowano nową, szerszą o dodatkowe trzy tory halę zajezdniową. Cała hala główna osiągnęła wówczas obecną szerokość ok. 50 m. Ponadto przy wyjeździe na ul. Zwierzyniecką postawiono następny budynek, w którym urządzono śniadalnię, szatnię, łaźnię, umywalnię, portiernię oraz częściowo warsztat samochodowy. Kolejnym obiektem, który powstał w tym samym roku, była składnica drewna przy stolarni.

Przebudowano także układ torów tramwajowych w nowej hali oraz na wyjeździe i podwórzu od strony ul. Zwierzynieckiej 12. Prace modernizacyjne ukończono w roku następnym i wtedy również rozebrano ostatni budynek jeżyckiego dworca kolejowego, który stał przy ul. Zwierzynieckiej, mniej więcej w miejscu obecnej podstacji trakcyjnej.

W latach 30. PKE zlikwidowało część autobusów i garaże usytuowane wzdłuż ul. Zwierzynieckiej stały w dużej mierze nie wykorzystane. Z tego powodu niektóre z nich przeznaczono na magazyny, a w 1940 roku w kilku pozostałych zamontowano podstację trakcyjną.

Nowy teren od strony ul. Kraszewskiego stał się stopniowo placem magazynowym. W 1942 roku wybudowano na nim niewielki budyneczek z przeznaczeniem na magazyn soli, wiaty dla giętarki do szyn oraz do magazynowania szyn.

W latach 1943-44 powstał od strony ul. Zwierzynieckiej warsztat sieci napowietrznej z garażem dla samochodów wieżowych i wagonu sieciowego.

Działania wojenne w styczniu i lutym 1945 roku nie spowodowały większych zniszczeń w zajezdni. W latach 1945-47 postawiono nowy budynek administracyjny, przylegający do narożnika hali głównej oraz do przybudówki siedziby zarządu, stojącej od strony podwórza przy ul. Gajowej. Przeznaczono go na salę konduktorską, biura ruchu, biura warsztatowe i techniczne.

W 1952 roku wybudowano od strony ul. Sienkiewicza (na wysokości ul. Prusa) budyneczek pogotowia sanitarnego, w którym umieszczono przychodnię lekarską (obecnie mieści się w nim siedziba służb torowych), oraz ukończono budynek podstacji trakcyjnej, zlokalizowany od strony ul. Zwierzynieckiej, naprzeciwko wejścia do Zoo, a w 1956 roku postawiono w pobliżu narożnika ulic Zwierzynieckiej i Kraszewskiego budynek magazynowy. W tym roku w południowej części zajezdni garażowały, oprócz autobusów i pojazdów gospodarczych, także taksówki przedsiębiorstwa.

Kilka lat później przebudowano jeszcze składnicę drewna na kuźnię i spawalnię, zaopatrując ją w ścianę od strony podwórza, a dotychczasowe pomieszczenia kuźni przeznaczono na halę obrabiarek (tokarnię). Wtedy też w warsztatach przy ul. Gajowej wzrosła znacznie produkcja części zamiennych do tramwajów i autobusów, co w znacznym stopniu usprawniło usuwanie usterek taboru i skróciło czas przymusowego postoju wozów.

Budynek zajezdni - fotografia z 1960r.

W 1962 roku nastąpiła przeprowadzka dyrekcji MPK z ul. Gajowej do nowego wieżowca przy zajezdni na ul. Głogowskiej, jednak w starym budynku zarządu pozostała część administracji przedsiębiorstwa. W latach 1968-69 oddano do eksploatacji zajezdnię autobusową przy ul. Pustej oraz plac postojowy autobusów przy ul. Polskiej. Stopniowo do nowych obiektów przeniesiono autobusy i zaplecze techniczne komunikacji autobusowej, a transport gospodarczy do zajezdni przy ul. Świętojańskiej. W 1971 roku w pomieszczeniach dawnego garażu autobusowego umieszczono warsztaty głównego mechanika oraz warsztat kontroli technicznej, a do budynku po warsztacie samochodowym przeprowadził się tramwajowy warsztat elektryczny. Ten ostatni w następnych latach znacznie rozbudowano.
W latach 70-tych przebudowano wjazdy do Zakladów Naprawy Taboru (ZNT) aby nowocześniejszy tabor mógł bez problemu wjechać do hal. Warsztaty ZNT budowały także własne konstrukcje - powstały tu od podstaw słynne P1D czyli dwa pokoje z kuchnią, czy też dwa trolejbusy z osprzętem tramwajowym.

W 1980 roku przekazano do użytku zajezdnię tramwajową przy ul. Fortecznej i mimo panującego nadal dużego tłoku w zajezdniach (wagony stały w nocy na ulicach miasta) przekazano wówczas na cele warsztatowe trzy tory (nr 5-7) hali głównej przy ul. Gajowej. Pojemność zajezdni zmalała wtedy praktycznie o połowę, ale rozszerzenie warsztatów umożliwiło zwiększenie zakresu napraw podzespołów tramwajowych. Prace przy rozbudowie części warsztatowej hali głównej zakończono w 1986 roku.

Dawna śniadalnia, a później stołówka zakładowa, uległa likwidacji w 1984 roku.

Jej pomieszczenia przebudowano w 1987 roku na szatnie i urządzenia sanitarne dla pracowników warsztatowych. Dwa lata wcześniej dostawiono do byłego garażu autobusowego niewielką przybudówkę, w której umieszczono służby energetyczne MPK.

Zajezdnia przy ul. Gajowej jest zlokalizowana w sposób optymalny na sieci tramwajowej Poznania (minimalne są dojazdy i zjazdy z tras poszczególnych linii tramwajowych) i w związku z tym miała być znacznie zmodernizowana w latach 90-tych w ramach budowy Poznańskiego Szybkiego Tramwaju. Niestety przedsięwzięcie to nie doczekało się realizacji.
"Obecnie" teren przy ul. Gaj owej wykorzystywany jest głównie jako zaplecze służb technicznych Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego. Znajdują się tutaj warsztaty remontowe wagonów i podzespołów tramwajowych, warsztaty mechaniczne, torowe i sieciowe, a także wiele urządzeń decydujących o prawidłowym funkcjonowaniu komunikacji tramwajowej w mieście. Tylko niewielką część tego obszaru zajmuje zajezdnia tramwajowa.

Cdn...